Kitle fonlaması, yeni bir projeyi veya girişimi finanse etmek için çevrimiçi forumlar, sosyal medya ve kitle fonlaması web siteleri aracılığıyla halktan para toplama anlamına gelir. Paya dayalı kitle fonlaması bunu bir adım daha ileri götürüyor. Yatırımcılar nispeten küçük miktarlarda nakit karşılığında, ticari girişimlerde yatırım yaptıkları tutarlarla orantılı şekilde hisse senedi alıyor.
Daha önceleri işletme sahipleri, arkadaşlarından ve ailelerinden borç alarak, banka kredisine başvurarak, melek yatırımcılara veya özel sermaye ve risk sermayesi şirketlerine başvurarak bu tür fonları toplardı. Artık paya dayalı kitle fonlaması ile girişimcilerin ek bir seçeneği daha var.
Dünyada ve ülkemizde paya dayalı kitle fonlaması hızla popülerlik kazanıyor. Valuates Reports tarafından yapılan araştırmaya göre, küresel kitle fonlaması pazarının değeri 2019'da 12,27 milyar dolardı ve 2026'da 25,8 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Tüm bunlarla birlikte herhangi bir yatırım türünde olduğu gibi paya dayalı kitle fonlaması yoluyla yatırım yapmanın da riskleri ve getirileri bulunuyor.
Paya Dayalı Kitle Fonlamasının Riskleri
Yüksek Başarısızlık Riski
Tartışmaya açık olsa da paya dayalı kitle fonlaması yoluyla sermayelendirilen bir işletme, risk sermayesi veya bir startup'ı erken geliştirme zorluklarından kurtarmaya yardımcı olmak için deneyimli profesyoneller sunan diğer geleneksel yöntemlerle finanse edilen bir işletmeden daha yüksek bir başarısızlık riski taşır. Bir işletmenin başarısı sadece finansman ile garanti edilemez. Yeterli bir iş planı ve destek yapısı olmadan gelecek vaat eden girişimler bile başarısız olabilir.
Sahtekarlık
Çevrimiçi forumlar ve sosyal medya, geniş erişim, ölçeklenebilirlik, kolaylık ve kayıt tutma kolaylığı sundukları için paya dayalı kitle fonlaması için idealdir. Ancak bu özellikler, dolandırıcıların, saf veya yeni yatırımcılardan paya dayalı kitle fonlaması yoluyla yatırım toplamak için şüpheli girişimler kurmasını da kolaylaştırır. Yapmayı düşündüğünüz herhangi bir yatırım için gerekli özeni gösterme ve ayrıntılı inceleme adımını asla atlamayın.
Gerçekleşme Süresi
Her yatırımcının en temel amacı gelecekte bir miktar getiri kazanmaktır. Bununla birlikte, paya dayalı kitle fonlamasıyla yatırım toplamış olan girişimlerin getirilerinin gerçekleşmesi uzun yıllar alabilir. Örneğin, yönetim iş planından sapabilir veya işi ölçeklendirmekte zorluk çekebilir. Zamanla bu, servet yaratmaktan ziyade sermaye erozyonuna yol açabilir. Başka bir yerde kullanılabilecek sermayeyi girişime bağlayacağınızdan, yatırımınıza bağlı olarak göz önünde bulundurmanız gereken bir fırsat maliyeti de olabilir.
Paya Dayalı Kitle Fonlaması Platformlarının Güvenliği
Son yıllarda, bilgisayar korsanları, önde gelen şirketlerin ve finans kuruluşlarının görünüşte aşılmaz görünen veri havuzlarına girme ve kredi kartı ve diğer değerli müşteri bilgilerini çalma konusunda endişe verici bir yetenek sergilediler. Bilgisayar korsanlarının ve siber suçluların saldırılarına karşı savunmasız olan paya dayalı kitle fonlaması platformları için de benzer bir risk var. Bu nedenle, yatırımın kendisini araştırmaya ek olarak, platforma da yakından baktığınızdan emin olun. Kickstarter, Indiegogo, Crowdfunder ve GoFundMe, göz atmaya değer birkaç örnektir.
Düşük Kaliteli Yatırımlar
Kuşkucu yatırımcıların bakış açısında bir şirketin paya dayalı kitle fonlamasını son çare olarak kullanıp kullanmadığı sorusu ortaya çıkıyor. Örneğin, belki de bir şirket melek yatırımcılar ve risk sermayedarları gibi geleneksel başlangıç finansman kaynaklarından fon çekemezse paya dayalı kitle fonlamasına yönelecektir. Durum buysa, paya dayalı kitle fonlaması yapılan işletmelerin sınırlı büyüme potansiyeline sahip daha vasat yatırım fırsatları olması muhtemeldir.
Paya Dayalı Kitle Fonlamasının Getirileri
Yüksek Getiri Potansiyeli
Riskler yüksek olduğu için paya dayalı kitle fonlamasının getiri potansiyeli de yüksektir. Meta'nın 2 milyar dolarlık kitle fonlaması yapmış sanal gerçeklik kulaklık üreticisi Oculus Rift'i 2014 yılında satın almasının hikayesi artık efsane olmuş durumda. Oculus Rift, bağış tabanlı kitle fonlaması platformu Kickstarter'da 9.500 kişiden 2,4 milyon dolar toplamıştı.
Ancak bu destekçiler yatırımcı değil bağışçı oldukları için Meta'nın satın alımından herhangi bir ödeme almadılar. Crowdfunder yönetim kurulu başkanı Chance Barnett ve benzer görüştekilere göre, Oculus Rift başlangıç sermayesini paya dayalı kitle fonlaması yoluyla artırmış olsaydı, Meta (Facebook) satın alımı bir bireysel yatırımcının tahmini 145 ila 200 kat arasında bir getiri elde etmesini sağlayacaktı. Bu, yalnızca 250 dolarlık bir yatırımın 36.000 ila 50.000 dolar arasında bir getiriyle sonuçlanacağı anlamına gelir.
Son bir not olarak şunu tekrar hatırlatmak isteriz: paya dayalı kitle fonlamasına katılmayı planlıyorsanız, bunu her zaman bir yatırımcı olarak yaptığınızdan emin olun, işe asla bir bağışçı bakış açısıyla bakmayın.
Akredite Yatırımcılar Gibi Yatırım İmkanı
Kitle fonlamasının ortaya çıkmasından önce, yalnızca akredite yatırımcılar (belirli gelir veya varlık düzeylerine sahip yüksek öz varlıklı insanlar) yüksek getiri ve eşit derecede yüksek risk vaadi taşıyan erken aşamadaki spekülatif girişimlere yatırım yapabiliyordu.
Bu tür yatırımlar için minimum yatırım eşiği epey yüksekti. Paya dayalı kitle fonlaması ise ortalama bir yatırımcının bu tür girişimlere çok daha az oranlarda yatırım yapmasını mümkün kıldı. Bu anlamda, akredite ve akredite olmayan yatırımcılar arasındaki oyun alanını eşitledi.
Daha Yüksek Memnuniyet
Paya dayalı kitle fonlaması yoluyla yatırım yapmak, yatırımcıya sınıfının lideri veya büyük sermayeli bir şirkete yatırım yapmaktan daha çok kişisel tatmin sağlayabilir. Bunun nedeni, yatırımcının, kendisine daha çok hitap eden veya derin bir inanca sahip olduğu şeylerle ilgili işlere veya fikirlere odaklanmayı seçebilmesidir. Örneğin, çevreye duyarlı bir yatırımcı, hava kirliliğini ölçmek için daha etkili bir yöntem geliştiren bir şirkete yatırım yapmayı seçebilir.
Paya dayalı kitle fonlaması, bu tür hedeflenmiş yatırımlar için halka açık şirketlerden daha çok yol sunabilir.
Daha Yüksek İstihdam
Birçok ülke ekonomisinin temel taşı olan küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler), paya dayalı kitle fonlaması trendinin en büyük yararlanıcılarıdır. Paya dayalı kitle fonlaması, aksi takdirde onu elde etmekte zorlanacak olan işletmeler için yatırımcı sermayesine daha kolay erişim sağlayarak, yeni iş kurma ve daha çok istihdam yaratma yoluyla yerel ve ulusal ekonomileri canlandırmaktadır. Yatırımcılar da katkılarıyla kendilerini iyi hissederler.
Paya Dayalı Kitle Fonlaması Yatırımcı Koruması
2015 yılında ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (U.S. Securities and Exchange Commission), yatırımcılara daha çok yatırım seçeneği sunarken, daha küçük şirketler için sermayeye erişimi kolaylaştıran nihai kuralları kabul etti. A+ Düzenlemesi olarak anılan ve Jumpstart Our Business Startups (JOBS) Yasası'nın IV. Başlığı tarafından zorunlu kılınan bu kurallar, paya dayalı kitle fonlamasını teşvik etmek için tasarlanmıştır.
Türkiye'de ise paya dayalı kitle fonlaması, Kitle Fonlaması Tebliği ile regüle edilmektedir. Paya dayalı kitle fonlamaları platformlar üzerinde e-Devlet Kapısı, Takas İstanbul, Merkezi Kayıt Kuruluşu gibi yapılarla bütünleşik olarak gerçekleşmektedir.
Sadelik savunucuları, artan düzenlemelerin serbest dolaşım ruhunu ve dürüstlük sistemini engelleyeceğinden şikayet edebilirken, gerçek şu ki, bu düzenlemeler dolandırıcıları caydırarak paya dayalı kitle fonlaması arenasını önemli ölçüde genişletebilir.
Sonuç
Paya dayalı kitle fonlaması yoluyla yatırım yapmak, daha yüksek başarısızlık, dolandırıcılık, şüpheli getiri, hacker saldırılarına karşı savunmasızlık ve vasat yatırımlar gibi riskler taşır. Ancak tüm bunların yanında büyük getiri potansiyeli, daha yüksek derecede kişisel memnuniyet, akredite yatırımcılar gibi yatırım yapma fırsatı, iş ve istihdam yaratma yoluyla ekonomiyi canlandırma olasılığı gibi getiriler de sunar.
Yorumlar
Yorum Gönder